و باز هم: غلط مصطلح/ ادامه...

و باز هم: غلط مصطلح/ ادامه...

خواستیم غلط‌های مصطلح رسانه‌یی و اداری را یک‌جا جمع کنیم که شد سه درس. این هم بخش سوم آن، بخش سوم برگرفته از کتاب غلط ننویسیم استاد نجفی و مقاله ای مشترک با ایشان در حوزه زبان معیار است که ذکر آن در بخش های پیشین آمد:

آفریقا، آمریکا

از گذشته همیشه این دو قاره، را با «آی باکلاه» می‌گفتند و می‌نوشتند. شاهد مثال آن، شعار «مرگ بر آمریکا»ست. آیا کسی شنیده‌ که در این شعار گفته باشند: «اِمریکا»؟! بسیار منطقی‌ست که این‌ها به همین شکل به زبان معیار هم آمده باشند، و با کلاه نوشته شوند؛ پس درست نیست که بنویسیم: امریکا، افریقا.

دلیل دیگر این‌که، از کلّ قاره‌های کره‌ی زمین، آمریکا و آفریقا و آسیا در زبان انگلیسی با صدای «A» آغاز می‌شود و پشت سرش واج بی‌صدا می‌آید. این‌که هرسه واژه را با دیکته‌ی شبیه هم بنویسیم (هرسه با «آ» نوشته شود) طبیعی و مستدل است. پس همان‌گونه که همیشه «آسیا» آسیا بوده و هرگز اِسیا خوانده یا نوشته نشده، درست است که بنویسیم و بخوانیم: آفریقا، آمریکا. افزون بر این، خود انگلیسی‌زبانان، آمریکا را با صدای «ـَـ» و آفریقا را با صدای «آ»ی آغازین می‌خوانند، که بر خوانش این واژگان با آغاز «آ» صحه می‌گذارد؛ نه صدای «اِ»! نکته‌ی دیگری که باید به آن دقت کرد، این‌که در یک رسانه باید یک‌دست‌نویسی رواج پیدا کند، نه این‌که این واژگان را برخی با کلاه و برخی بدون کلاه بنویسند!

جمله ی نادرست:  سازمان بهداشت جهانی : افریقا و آسیا در معرض شیوع زیکا

جمله ی درست:   سازمان بهداشت جهانی : آفریقا و آسیا در معرض شیوع زیکا

جمله ی نادرست:  من البته درک می کنم که امریکا مقید به قوانین و معاهدات است...

جمله ی درست: من البته درک می‌کنم که آمریکا به قانون‌ها و معاهدات مقیّد است...

بلیت

واژگان غیرعربی را نباید با حرف‌های عربی بنویسیم؛ چون مخرج حرف‌های عربی به‌ندرت در زبان‌های دیگر وجود دارد. برای مثال، حرف «ط» عربی در تلفظ با «ت» فرق می‌کند و صدای «ت» در  بلیت انگلیسی با تلفظ «ط» نیست. پس دقت کنید شکل درست واژگان را بنویسید:

بنویسیم	ننویسیم
بلیت	بلیط
باتری	باطری
غلتیدن	غلطیدن
امپراتور	امپراطور
اتو	اطو

نکته‌ی دردناک این داستان آن‌که بسیاری از واژگان فارسی نیز به‌اشتباه و به دلایل سطحی و غیر زبان‌شناسی با حرف‌های عربی نوشته می‌شود. نمونه‌اش در این جدول فعل غلطیدن است. و نمونه‌های دیگر، عددهای صد، شصت، نام شهر اصفهان و استان قدیمیِ طبرستان است.

جمله ی نادرست:  فروش بلیط رایگان در دیدارهای قبلی این دو تیم امکان محاسبه آمار دقیق تماشاگران را از ما گرفت.

جمله ی درست:   فروش بلیت رایگان در دیدارهای قبلیِ این دو تیم، محاسبة آمار دقیق تماشاگران را ناممکن کرد.

جمله ی نادرست:  سمندر، امپراطور لرستان که شهرت جهانی دارد و سرمایة ملی بشمار می‌رود...

جمله ی درست:   سمندر، امپراتور لرستان که شهرت جهانی دارد و سرمایة ملی به‌شمار می‌رود...

جمله ی نادرست: پس از کوتاه زمانی با انحراف از مبانی و شعارهای اصلی، به دامن یکی از 2 بلوک قدرت می غلطید.

جمله ی درست:  پس از کوتاه‌زمانی با انحراف از مبانی و شعارهای اصلی، به دامن یکی از دو بلوک قدرت می‌غلتید.

تماس گرفتن

تماس از مصدر مسّ عربی‌ست به معنای دست مالیدن و برخوردن دو چیز با یکدیگر و یکدیگر را لمس کردن و به‌کنایه هم‌آغوشی‌. تماس گرفتن به معنای ارتباط گرفتن و تلفن کردن در فارسی سابقه‌ی طولانی ندارد و بهتر است در این دو معنا استفاده نشود.

جمله ی نادرست:  مردم می توانند شکایت های خود را از طریق شماره تماس 124 و یا سامانه پیامکی 30009651 مطرح کنند...

 جمله ی درست:   مردم می‌توانند شکایت‌های خود را با شماره تلفن 124  یا سامانة پیامکی 30009651 مطرح کنند ...

 جمله ی نادرست: کری و رودریگز در این تماس تلفنی بر مثبت خواندن این سفر و گامی دیگر در جهت عادی سازی روابط بین دو کشور تاکید دوباره داشتند.

جمله ی درست:  کری و رودریگز در این ارتباط تلفنی بر مطلوب بودن این سفر و گامی دیگر برای عادی‌سازیِ روابط میان دو کشور تأکید داشتند.

درب

واژه‌ی دروازه از فارسی به عربی رفته و درب شده‌است. حیف است که ما شکل معرّب‌شده‌ی آن را به جای دروازه به‌کار ببریم. از آن بدتر آن‌که درب را به جای در استفاده نماییم! چون در بادروازه فرق می‌کند. در کوچک و به خانه و دکان و مانند آن متعلّق است؛ اما دروازه باید بزرگ باشد، مانند دروازه‌ی شهر!

جمله ی نادرست:  به سبب تاخیر 10 دقیقه ای در باز شدن درب های تالار ازدحام زیادی در سالن دانشکده به وجود آمده بود.

جمله ی درست:  به سبب تأخیر 10دقیقه‌ای در باز شدن درهای تالار، ازدحام بسیاری در سالن دانشکده پدید آمده بود.

نامبرده

نامبرده، در یک مفهوم‌اش، یعنی «آبرو ازدست‌داده». اما به معنای یادشده هم هست. منتها بهتر است در نوشته‌هایمان از این واژه استفاده نکنیم تا شائبه‌ی توهین نداشته باشد.

جمله ی نادرست:  رسانه های منتقد پس از اعلام پیروزی فهرست 30 نفره نامبرده در تهران، در انتقاد از مردم پایتخت نوشتند...

جمله ی درست: رسانه های منقد پس از اعلام پیروزیِ فهرست 30 نفرة نامزدهای انتخاباتیِ مجلس در تهران، برای انتقاد از مردم پایتخت نوشتند...

نشانگر

پسوند «گر» به معنای سازنده ، کننده و به‌مجاز انجام‌دهنده است. همراه اسم – چه جامد، چه اسم مصدر- می‌آید، نشانگر یعنی سازنده‌ی نشان و انجام‌دهنده‌ی نشان؛ اما این واژه هرگز به معنای نشان‌دهنده نیست؛ زیرا نشان اسم مصدر از مصدر نشان دادن نیست.

جمله ی نادرست:  ارسال بیش از 700 اثر ارزشمند و تاثیرگذار نشانگر اقبال این رویداد بزرگ فرهنگی کشور است.

جمله ی درست:   ارسال بیش از 700 اثر ارزشمند و تأثیرگذار نشان‌دهندة اقبال این رویداد بزرگ فرهنگیِ کشور است.

نهار

ناهار خوراک نیم‌روز است؛ اما: نهار، واژه‌ی عربی‌ست و به چند معنا: 1. روز؛ 2. ج نهر

جمله ی نادرست: ... نه اینکه نامزد نمایندگی برود هزینه کند تا او را بشناسند و در واقع با نهار و شام و بعضی از کارهای دیگر رای بخرد.

جمله ی درست:  ... نه اینکه نامزد نمایندگی هزینه کند تا او را بشناسند. درواقع با ناهار و شام و برخی کارهای دیگر رای بخرد.