این بار نیز: غلط مصطلح

این بار نیز: غلط مصطلح

درباره ی غلط مصطلح در درس پیش توضیح هایی دادیم؛ اما مگر تمام می شود؟! رسانه نویس ها آن قدر این غلط ها را دوست دارند، که به این سادگی دست از آن برنمی دارند. روانش شاد، استاد ابوالحسن نجفی که سال 1367 غلط های مصطلح آن سال های زبان معیار را جمع کرد و در بخشی از کتاب غلط ننویسیم جای داد. از آن سال تاکنون این کتاب بارها و بارها تجدید چاپ شد و بیش از هشتاد هزار نسخه ی آن فروش رفت و همواره سرفصل درسیِ دانشجویانی بود که در حوزه ی زبان معیار می خواستند مدرک بگیرند. بی گمان برطرف کردن تمامیِ غلط های مصطلح نوشتار و کلام هر روزنامه نگار ممکن نمی شود، مگر با تمرین و تمرین و تمرین. 

و باز هم: غلط مصطلح/ ادامه...

و باز هم: غلط مصطلح/ ادامه...

خواستیم غلط‌های مصطلح رسانه‌یی و اداری را یک‌جا جمع کنیم که شد سه درس. این هم بخش سوم آن، بخش سوم برگرفته از کتاب غلط ننویسیم استاد نجفی و مقاله ای مشترک با ایشان در حوزه زبان معیار است که ذکر آن در بخش های پیشین آمد:

گرته برداری3

گرته برداری3

در مجموعه ی 3 بخش درس گرته برداری، 16 مورد اشتباه آورده شد. این ها بیش ترین اشتباه های روزنامه نگاران در حوزه ی گرته برداری ست. هرچند گناه اصلی به گردن مترجمان است، بی توجهیِ روزنامه نگاران و نویسندگان را نیز نمی توان نادیده گرفت! در دو درس پیش، شما با گرته برداری های زیر آشنا شدید: بی تفاوت، به نوبه ی خود، خودکفا، «در ارتباط با» و خانواده اش، در راستای (درس نخست)، حمام گرفتن، رنج بردن، روی کسی حساب کردن، شانس، فراز، فکر کردن (درس دوم). 

گرته برداری2

گرته برداری2

در درس نخست گرته برداری، هشت مورد از اشتباهات مترجمان را که در خبرنویسی نیز رایج شده است- بیان کردیم. برخی موارد گرته برداری به حوزه ی صدا و سیما مربوط می شود که پیشنهاد می کنم این موارد را از کتاب «غلط ننویسیم» خودتان بخوانید؛ مانند: فراموشش کن، کسی را فهمیدن. 
در این درس گروه دیگری از گرته برداری های رایج در حوزه ی خبرنویسی معرفی شده است، تا ضمن دیدن نمونه های نادرست، روش درست نویسیِ جمله را تمرین نماییم:

گرته برداری 1

گرته برداری 1

گرته‌برداری –که واژه‌اش را مرحوم استاد نجفی ساخت و در زبان معیار وارد کرد- یعنی همان ترجمه‌ی لفظ‌به‌لفظ از زبانی دیگر در زبان فارسی است . یعنی این‌که مترجم چون دستور زبان فارسی را بلد نیست، کتاب لغت را جلوی خودش می‌گذارد و در برابر هر واژه یا عبارت خارجی، هرچندتا معنا که ببیند، هرکدام را که دوست داشت و به نظرش در جمله خوش نشست، در ترجمه به‌کار می‌برد؛ بدون آن‌که با ساختار دستور زبان فارسی آشنا باشد

دستور خط فارسی5

دستور خط فارسی5

 

در مطلب پیش، از قانون جدانویسی برای واژگان مرکب و موارد آن به همراه چند مثال سخن رفت. این قانون چنین بود: 

اجزای واژگان مرکب جدا، اما در بی‌فاصله نوشته ‌می‌شوند.

اما ممکن است شناخت واژگان مرکب و تشخیص آن‌ها برای برخی خوانندگان مشکل باشد. یک راه ساده در مطلب امروز آمده‌است، شاید با یادگیریِ این فرمول‌ها، نگارش آن‌ها ساده‌تر شود.

دستور خط فارسی4

دستور خط فارسی4

پیش تر از نگاه بزرگان فرهنگستان، درمورد دستور خط فارسی نوشتیم که می شود آن ها را در 4 قانون دسته بندی کرد: 
نخست، خط فارسی به اصلاح نیاز مبرم دارد؛ دوم، سخن مکتوب (نوشتاری) باید به سخن ملفوظ (گفتاری) نزدیک شود؛ سوم، دستورهای خط می بایست کم استثنا یا بی استثنا باشند؛ چهارم، خط زبان معیار از گذشته تاکنون به سوی جدانویسی پیش رفته است؛ و یکی را هم من اضافه می کنم: قانون بی فاصله در تمامیِ واژگان مرکب، و برخی واژگان مشتق باید رعایت شود. مطلب امروز به جدانویسی و پیوسته نویسیِ کلمه ها مربوط است: 

جدانویسی1

با تأکید بر سه قانون از چهار قانون یادشده‌ی فرهنگستان برای خط فارسی، یعنی: گرایش به جدانویسی، اعتقاد به سامان دادن به خط نابه‌سامان فارسی، و وضع قانون‌های کم‌استثنا یا بی‌استثنا، و یک قانون نویسنده‌ی این مطالب، یعنی کاربرد بی‌فاصله، قانون‌های جدانویسی را می‌توان در یک قانون خلاصه کرد

دستور خط فارسی 3

دستور خط فارسی 3

زبان، به همان میزان که عواطف فردی را بازتاب می دهد، پدیده یی اجتماعی ست. برای درک مفاهیم انسانی در یک سرزمین، نیاز است مردم آن سرزمین با زبانی معیار سخن بگویند. این درک در گذر زمان و مکان به خطی معیار و رسمی نیز نیاز دارد، تا در عین سادگی برای آموزش، قانون هایی آسان و کم استثنا داشته باشد. 

در مطلب های پیشین، از نگرانی هایمان درمورد خط فارسی نوشتیم و دانستیم قانون گذاران دستور خط فارسی هنوز چاره یی درست برای آن نیندیشیده اند. در مطلب این هفته، هدف این است که بعضی اشکالات خط فارسیِ کنونی را معرفی کنیم و ببینیم آیا می شود این اشکالات را برطرف کرد یا خیر؟

بررسیِ عیب‌های خط کنونیِ فارسی

خط فارسیِ امروزی، خطی‌ست با اشکال بسیار! اشکال ها که می‌شود تا حدودی آن‌ها را برطرف کرد و برای نوشتن زبان فارسی مناسب‌تر نمود. برخی از این اشکال ها را در زیر آورده‌ام:

مقدمه یی بر دستور خط فارسی2

مقدمه یی بر دستور خط فارسی2

در ادامه ی درس هفته ی گذشته، و چراییِ آشفتگیِ نگارش زبان فارسی و شناخت بهتر خط کنونیِ فارسی خوب است کمی از تاریخچه ی آن بدانیم.

تاریخچه‌ی خط فارسیِ کنونی

ریشه‌ی خط فارسیِ کنونی، خط عربی‌ست. این خط برای نگارش زبان فارسی ساخته نشده؛ بلکه حدود 1200سال پیش، نیاکان ما آن را از سامی‌نژادها وام گرفته و در گذر این سال‌ها تا اندازه‌یی برای نگارش زبان فارسی آماده کرده‌اند.

مقدمه یی بر دستور خط فارسی1

خط فارسیِ امروزی اشکال‌های اساسی دارد؛ آن‌‌قدر که با وجود 12 سال تحصیل دانش و گرفتن دیپلم، باز هم دانشجویان پر از غلط‌های دیکته‌یی هستند. برای مثال، نمی‌دانند همزه‌ی «مسأله» این‌چنین است،